Ruim vijf jaar geleden ben ik gestart met de WWZ Academie. Het was eind 2014, op de valreep van de transities in het sociale domein, vlak voor de invoering van de Wmo 2015, de Jeugdwet, de Participatiewet en de Wet passend onderwijs. Het jaar ervoor had ik klassikaal les gegeven bij verschillende opleidingsinstituten in het sociale domein. Ik werd niet blij van de lesstof, want het was wat mij betreft “old school”. Ik bedacht me dat het anders moest en wel online en met een grotere nadruk op echt gekanteld denken en handelen.

Sinds 1993 loop ik al mee in het sociale domein. Bij de gemeente Zaanstad heb ik de Wet voorzieningen gehandicapten (Wvg) ingevoerd, die op 1 april 1994 van start ging. Toen hadden we het over zorgplicht: Gemeenten waren verplicht om voorzieningen te bieden als inwoners die nodig hadden. Met de invoering van de Wvg kregen kwam er een zogenaamde decentralisatiekorting mee, gemeenten moesten het doen met minder geld dan de voorgaande uitvoerders. In het pakket zaten toen rolstoelen, vervoersvoorzieningen en woningaanpassingen.

Per 1 januari 2007 werd de Wvg vervangen door de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Daarmee werden de hulp bij het huishouden bij vanuit de AWBZ, de mantelzorgondersteuning en nog wat kleine regelingen aan de Wvg voorzieningen toegevoegd. Gemeenten kregen het geld “schoon aan de haak” mee en hoefden niet te bezuinigen. Wel was er al de gedachte dat consulenten een goed gesprek met zorgvragers en mantelzorgers moesten voeren en de vraag achter de vraag moesten stellen, zodat cliënten gecompenseerd zouden worden tot een niveau vergelijkbaar aan dat van iemand zonder beperkingen. De compensatieplicht verving daarmee de zorgplicht. Ook was het toen al de bedoeling dat je met een brede en creatieve blik zou kijken naar wat iemand echt nodig had. Daarom is de Vereniging van Nederlandse Gemeenten in 2008 gestart met het project  “De Kanteling” en heeft het Verwey Jonker Instituut goede voorbeelden geinventariseerd die al gekanteld werkten. Het Informatie- en Servicepunt Zorg en Welzijn, dat ik samen met ervaringsdeskundigen, een zorgaanbieder en het maatschappelijk werk heb ingericht in de gemeente Oostzaan, was één van die voorbeelden. De mensen in het loket keken echt naar wat iemand nodig had, breder dan alleen Wmo voorzieningen. Zo regelden ze dan ook hulp bij financiële zaken en hielpen ze mensen bij het aanvragen van kwijtschelding van gemeentelijke belastingen en bijzondere bijstand. Maar ook vrijwilligers die mensen begeleidden naar het ziekenhuis en medicijnen haalden bij de apotheek.

Per 1 januari 2015 was het de bedoeling dat we in het hele sociale domein, het hele brede gebied van zorg en welzijn, anders zouden gaan kijken en denken. De Wmo 2015, de Jeugdwet, de Participatiewet en de Wet passend onderwijs waren toen een feit. In de Wmo kwamen er nieuwe functies bij vanuit de AWBZ: Begeleiding Groep, Begeleiding Individueel en kortdurend verblijf, alsmede weer enkele kleine inkomensregelingen. Met een flinke decentralisatiekorting van 25% op begeleiding en 15% op jeugdhulp. Want de bedoeling was dat de gemeenten nu echt werk gingen maken van De Kanteling. Het Keukentafelgesprek zou de sleutel moeten zijn om de toegang goed te regelen en nu echt de vraag achter de vraag te gaan stellen. Volgens het Rijk zouden de gemeenten hierdoor goedkoper moeten kunnen werken omdat zij dichter bij hun inwoners staan en daarmee meer maatwerk kunnen leveren.

Echter niets bleek minder waar. Gemeenten hebben allemaal keurig netjes in hun beleidsplannen sociaal domein opgeschreven wat de geest van de wet is met een meer holistische kijk op de mens en meer uitgaan van eigen kracht, sociaal netwerk en algemene voorzieningen. In de praktijk blijkt de zogenoemde transformatie in het sociale domein moeizamer tot stand te komen dan eerder gedacht. Logisch, want dat betekent een flinke cultuuromslag voor zowel consulenten als inwoners. En voor een fundamentele cultuuromslag heb je al gauw tien jaar nodig.

Intussen heeft de doelgroep van de wetten, namelijk de inwoners van Nederland, nog steeds te maken met bureaucratie en kastjes en muren waar men nog steeds tegenaan loopt, al vanaf 1994 en veel eerder. Voor hen is er weinig tot niets veranderd, alleen de loketten zijn verschoven zoals ik beschreef in mijn boek Gezond Verstand in het Sociale Domein. Volgens mij kunnen we het veel simpeler aanpakken door mensen gewoon in een goed gesprek te vragen wat zij nodig hebben om gelukkig te worden en weer fijn te kunnen leven. En van daaruit hen met praktische en eenvoudige oplossingen te helpen.

Nieuwe Bezems vegen schoon
Vanuit het gedachtengoed van mijn boek Gezond Verstand in het Sociale Domein ben ik de beweging van Nieuwe Bezems gestart die het sociale domein “schoonvegen van bureaucratie” en die dit gedachtengoed verder verbreiden in Nederland. Inmiddels hebben zich al 125 enthousiaste Nieuwe Bezems aangemeld. Dat zijn ervaringsdeskundigen, wethouders, beleidsmakers, consulenten, cursisten van de WWZ Academie en anderen die het sociale domein een warm hart toedragen. Zij inspireren elkaar met goede voorbeelden van hun aanpak en helpen mee om de community tot een succes te maken. Op 26 mei heeft professor Jan Rotmans de eerste Gouden Bezem uitgereikt aan Ronald Helder vanwege zijn inspanningen voor de digitale Stamtafels.

Wil je ook meedoen met de Nieuwe Bezems? Je kunt je gratis aanmelden via www.nieuwebezems.com.

Je kunt nog meedoen met de Summercourse
Vanaf 1 juni is de Summercourse weer van start gegaan. Daarmee kun je tijdens deze zomermaanden studeren in je eigen tempo. Zeker nu veel van ons waarschijnlijk in Nederland blijven tijdens de vakantieperiode is het met de goede wifi makkelijk om online te studeren. Lees hier alles over via deze link.

Kenniswebinar Wet langdurige zorg
Wil je meer weten over de Wet langdurige zorg (Wlz)? Onze docente Petra Veen zal je daar alles over vertellen in het volgende kenniswebinar. Dit vindt plaats op woensdagavond 24 juni om 20.00 uur. Via deze link kun je je inschrijven. Deelnemers van de WWZ Club en het Jaarprogramma Sociaal Domein Compleet krijgen de link naar het webinar automatisch toegemaild. Ben je nog geen lid van de WWZ Club? Als je deelneemt aan het kenniswebinar en je besluit daarna lid te worden, dan krijg je je investering van dit eerste kenniswebinar terug.